Stress -  nog even de basics

Voor de basics duik ik nog even in het archief en gebruik een stukje van het eerdere blog “chronische stress”. In dat blog leer je nog meer over de achtergrond van stress en de effecten ervan in het lichaam.

“Als we kijken naar hoe de mens evolutionair gezien is gebouwd, dan is het lichaam zo geprogrammeerd dat we, als we in gevaar zijn – denk aan een leeuw voor onze neus die ons wil aanvallen – dat we een enorme stressreactie krijgen om ons meteen te voorzien van energie om te vluchten en om te zoeken naar een oplossing. Deze eerste stressresponse komt voort uit adrenaline, waarbij je hartslag verhoogt en spanning op het lichaam hoog wordt. De tweede stressresponse komt voor uit cortisol, waardoor je tijdens de stressreactie heel scherp bent en kan zoeken naar een oplossing. Deze stresshormonen reguleren onder andere ook de bloedsuikerspiegel.

In de huidige maatschappij hebben we geen of nauwelijks nog leeuwen of beren die plots voor onze neus staan. We hebben daarentegen met andere  dingen te maken, zoals files, relatiestress, werkdruk , prestatiestress, slaaptekort, etc. Lang geen levensbedreigende situaties meer, maar toch zorgen deze voor het langdurig verhogen van stresshormonen, met alle gevolgen van dien.’’

Wanneer stress een chronisch karakter krijgt, zullen er veel processen verstoord raken.

In het blog ‘Hoe je als fysio je klanten beter helpt en waarom dat belangrijk is’, heb je gelezen hoe het biochemisch werkt met weefselherstel en opbouw. Dit blog gaat weliswaar meer in op de psychosomatische effecten van stress op het lichaam, maar toch is het ook belangrijk om nog even kort de biochemische effecten van teveel stresshormonen te belichten.

De fibroblasten stonden in het vorige blog centraal als opbouwende helden van ons immuunsysteem. Wat er niet in stond is dat chronische stress ook betekent dat fibroblasten geremd worden in hun functie!

Het hormoon dat deze remmende werking heeft, is het stresshormoon cortisol. Er is dus minder opbouw mogelijk in een staat van chronische stress. 

Spierafbraak hoger bij stress

Chronisch verhoogde cortisollevels dragen ook bij aan spierafbraak, omdat deze zorgen voor een verdubbeling van de hoeveelheid MMP’s in je lichaam. Dit kun je zien als twee keer zoveel afbraak van lichaamsweefsel. 

De reden hiervoor is evolutionair gezien goed uit te leggen. Stresshormoonactivatie gebeurt normaal gesproken alleen wanneer er gevaar is of onveiligheid. Door de stress komt adrenaline vrij om het lichaam in staat van alertheid te brengen en het lichaam trekt aan alle voorraden om zoveel mogelijk energie beschikbaar te stellen voor de vecht- of vluchtreactie. Deze energie kan in tijden van ‘nood’ (stress) ook uit spieren en bindweefsel worden gemaakt. Het lichaam besluit eigen spier- en bindweefsel-eiwitten af te breken en om te zetten naar bruikbare snelle energie. Dit proces heet gluconeogenese, ook wel nieuwvorming van suiker genoemd.

Het is dan ook niet zelden dat mensen met langdurige stress, vanuit het anatomische beeld, veel vaker tegen blessures aanlopen EN minder snel herstellen. 

Tip: Ook goed om te weten dat de huid en het haar van de klant vaak al iets kunnen verraden over de staat van het bindweefsel.

Psychomatische benadering, zit de pijn dan tussen de oren?

Al het bovenstaande is nog steeds beredeneerd vanuit het anatomische oogpunt van schade en reparatie. Maar bij psychosomatische klachten werkt dit anders. Er is in dat geval namelijk geen schade te vinden. Je kan bij wijze van spreken iemand met een psychosomatische rugpijn of schouderpijn onder de scan leggen of echo’s op uitvoeren maar er zal niks te vinden zijn. Maar toch is er pijn, hoe dan?!

Het antwoord op deze vraag ligt in een aantal mechanismen. De mechanismen die we vandaag behandelen zijn:

• het hormonale stelsel
• het neurotransmittersysteem

Hormonen en neurotransmitters, de boodschappers

Hormonen

Het is belangrijk om te begrijpen dat sommige hormonen in het lichaam een bepaalde voorrang krijgen als we het hebben over gevaarlijke of onveilige situaties. Je kan natuurlijk al raden welke hormonen dat zijn… de stresshormonen. Ze worden gemaakt in de bijnieren en zorgen in acute omstandigheden voor pijnstilling en verdoving. Maar zoals eerder gezegd maken we misbruik van dit systeem omdat we chronisch ‘in gevaar’ zijn (gestresst). Dit zorgt ervoor dat systemen verstoord raken die in een ontspannen toestand voor de controle van pijn moeten zorgen. 

Neurotransmitters

Neurotransmitters kunnen gezien worden als boodschapperstoffen. Het zijn hormoonachtige stoffen die uit onder andere aminozuren worden gevormd. Endorfine en serotonine zijn twee belangrijke neurotransmitters die in gezonde omstandigheden overdreven pijnreacties onder controle houden. Zonder deze twee stoffen zouden we de hele dag pijn ervaren. Normaal gaat het zo: er is een beschadiging van weefsel, dan laten pijnreceptoren een groep pijnbevorderende stoffen vrij. Een van de stoffen heet ‘Substance P’; dit stofje reist naar het brein en laat de volgende boodschap achter: ‘er is schade dus creëer pijn’. 

De pijn is in dit opzicht zeer functioneel want als iets zeer doet kan je het niet goed bewegen en dan is het beschadigde weefsel goed beschermd. Zo zijn alle pijnervaringen die je beleeft een normale reactie van je brein op dingen die hij ziet als een bedreiging.

Naarmate het lichaam meer grip op de situatie krijgt, laat het meer en meer serotonine vrij, de pijnstillende neurotransmitter, en daarmee zakt de pijnbeleving.

Door chronische stress, fouten in het boodschapper systeem

Door chronisch (bewust of onbewust) misbruik te maken van het stresssysteem verstoren we dit proces op meerdere manieren. Een opsomming;

• Teveel stress onderdrukt de productie van serotonine; hierdoor voel je meer pijn dan er daadwerkelijk is;
• De bijnieren gebruiken door teveel stress meer nutriënten zoals magnesium en vitamine B6, die nodig zijn voor de productie van Serotonine;
• Des te lager de magnesiumstatus, des te hoger de stressresponse (vicieuze cirkel)
• Het lichaam ziet stressoren als een dreiging; hoe langer deze aanhoudt, hoe sensitiever de pijnreceptoren worden: pijnsignalen worden steeds sneller en vaker geproduceerd.

Al met al zorgt dit voor hetzelfde eindresultaat, en dit is: meer pijnsignalen, zonder schade.

Nutritionele ondersteuning geeft rugsteun bij stress

De vraag die nu opkomt is: wat kan ik aanbevelen om dit proces van mij of mijn klant te ondersteunen?

Optimale voedingstoestand

Omdat je nu weet dat chronische stress zorgt voor een verhoogde behoefte, is een complete optimale voedingstoestand altijd aan te raden als basisgedachte. Denk dan aan voldoende hoogwaardige calorieën eten. Hiervoor kun je een van de handige calorieberekening tools gebruiken op onze website. Zorg in de basis dat de verhoudingen evenredig verdeeld zijn: eiwitten 30%, vetten 40% en koolhydraten 30%. Ook qua vitamines en mineralen wil je niks aan het toeval overlaten. Het is aan te bevelen om een 100% actieve multivitaminen in te zetten, om –   bovenop de gezonde voeding – een optimale voedingstoestand te garanderen.

Magnesium en vitamine D3

Zoals je in de opsomming al las, speelt magnesium een sleutelrol in vele psychosomatische processen. Het zorgt voor bouwstenen voor de bijnieren, minder heftige stressbeleving en kan de overdreven pijnreactie dempen door o.a. bij te dragen aan een gezonde serotoninestatus. Vitamine D3-tekort kan daarentegen ook een rol spelen bij chronische pijn en gebruikt magnesium in zijn proces van activatie. Deze twee zijn unaniem verbonden.

Ook zijn deze twee nutriënten betrokken bij één van de krachtigste stressremmers, namelijk: goede en diepe slaap! Als we beter slapen (7,5 tot 9 uur onafgebroken) dan is het lichaam in staat beter de interne balans te bewaren.

Adaptogenen Rhodiola rosae & Ginseng

Adaptogenen zijn speciale soort plantenextracten die worden geëxtraheerd uit planten die extreme omstandigheden moeten doorstaan. Deze planten zijn bewapend met een grote hoeveelheid actieve stoffen die de plant helpen aanpassen (adapt) aan de extreme situatie. Denk dan aan harde winden, hoge temperaturen, lage temperaturen en droogte. Zowel rhodiola als ginseng zijn zeer sterke plantenextracten die de stressbestendigheid in de mens laat stijgen. Hierdoor heb je minder hoge cortisollevels, spaar je de spiereiwitten en verbeter je de prestatie en de slaap! Je kunt het zien als het krijgen van ‘een dikkere huid’ en daarmee ben je ook de dagelijkse stressoren beter de baas; met minder stressgerelateerde pijn als gevolg!

5-HTP

Dit aminozuur is de directe voorloperstof van serotonine. Moeten we nog meer uitleggen?

Door stimulatie van serotonine kan deze zijn functies simpelweg beter doen. Dit houdt in:

• minder pijn
• meer emotionele balans
• beter slapen (en daardoor minder pijn, beter herstel, meer energie etc., etc.)

En de lijst gaat nog wel even door! Kortom: een ontzettend krachtige stof om in te zetten in psychosomatische processen.

Resume: Voedingsstoffen zijn in staat de huid dikker te maken en bij te dragen aan stressvermindering

Stresshormonen hebben een evolutionair nut in situaties van gevaar en topprestatie, alleen worden ze tegenwoordig chronisch over geactiveerd door alle stressoren die het leven met zich meebrengt. Dit heeft gevolgen voor het neurologische systeem. Er staat meer spanning op het lichaam en ook kan het zijn dat we meer pijn ervaren terwijl er geen schade is.

Voeding en gerichte supplementen kunnen bijdragen aan het verlichten van de stress en het verhogen van de weerbaarheid tegen stress. Vind je het eng om ''zomaar'' te supplementeren? Kies dan eerst ervoor om te testen met onze Voedingstekort testen die je gemakkelijk thuis kan uitvoeren!

De lijst met mogelijkheden is nog veel langer,  maar met de kennis uit de eerdere twee blogs, gecombineerd met deze, ben je nu al in staat jouwzelf en/of jouw cliënten spectaculaire progressie te laten ervaren.